Миний тэмдэглэл...

… Жаргалтай хүмүүс цаг хугацааг агшин хормоор тоолдог, золгүй хүмүүсийн хувьд тэр сар жилээр сунжирна. /Фенимор Купер/ Энэ хорвоо дэлхий дээр үнэ цэнэтэй зүйл их олон байдаг. Гэхдээ юу юунаас илүү эрхэмлэн чухалчилах зүйл бол мэдээж цаг хугацаа юм. Цаг хугацаа харвасан сум лугаа адил. Өнгөрөх л юм бол дахиж хэзээ ч эргэж ирэхгүй. Цаг хугацаа бүхнийг түрэн хувиргадаг атлаа өөрөө эс гүйцэгдэнэ. Бидний “одоо” гэж хэлдэг хором зөвхөн ганц удаа л тохиолддог. Биднийг одоо гэж хэлэх зуур л одоо арилаад өгдөг. Бид цаг хугацааг хайрлаж эрхэмлэх хэрэгтэй. Хөрөнгө мөнгө, ажил төрлийг дахин олж авч болдог бол цаг хугацааг ахин хэзээ ч эргүүлж авч болохгүй шүү дээ. Үүнд л цаг хугацааны үнэ цэнэ оршино. Залуучууд бид цаг хугацаагаа эрхэмлэн нандигнаж байх эрхэм зан чанараа ихэнхдээ мартчихсан байдаг ч юм шиг. Өчүүхэн хэсгийг нь дэмий өнгөрөөлөө гээд хорвоогийн урт насанд юу ч болох юм билээ гэж боддог байж магадгүй. Гэвч энэ бол маш том эндүүрэл. Бид цагийг хайрлах ёстой. Харин хөлс, хүчээ хайрлах ёсгүй. Гагцхүү цагийг хэр зэрэг үр ашигтай ашиглаж чадсанаас л хамааран цаашдын бид бүхний дэвжих доройтох хоёр маань ихээхэн шалтгаалдаг. Адилхан амжилт гаргасан хэдий ч цагийг үнэхээр үр бүтээлтэй ашигласан хүний гаргасан амжилт хийж гүйцэтгэсэн ажлынх нь чанараас л тодорхой мэдэгддэг. Цаг хугацаанд гамгүй хандах нь мөнгийг хамаа замбараагүй зарцуулснаас хамаагүй долоон дор зүйл. Цаг хугацааг худалддаг газар гэж хаа ч үгүй. Өнөөгийн зарим залуус маань хийх зүйл байдаггүй ээ, цагийг нөхцөөж ядан уйдаж үхэх нь ээ гэж ярьцгааж байдаг. Тийм утгагүй хүн аль болох болохгүй байхыг хичээж хөдөлмөрлөх хэрэгтэй шүү залуусаа. Тийм хүмүүсийг ихэнхи амжилтанд хүрсэн хүмүүс сайн ойлгодоггүй. Тийм хүнтэй эвлэрдэггүй энэ бол ойлгомжтой зүйл. Залуу хүн хайран цагаа харуусмаар дэмий өнгөрөөх нь хүлцэшгүй хэрэг. Бараг бүх ард иргэд нь бичиг үсэг мэддэг дэлхийд ховорхон улсын нэг болох Япон улсын оюунлаг ард иргэд, залуучууд, ахмад үеийнхэн дайны гашуун цаг үеийг туулсан болоод ч тэр юм уу цаг хугацаа гэдэг зүйлийг хамгаас эрхэмлэдэг. Өдөрт 5-н цагаас илүү цагаар унтсан хүнийг ажилгүй залхууд тооцдог. Харин гарт баригдахгүй эргээд ирдэггүй хором бүрээс тогтсон цаг хугацааны үнэ цэнийг арай илүү мэдэрдэг тэр л хүмүүсээ хамгаас илүү хайрлаж хүндэлдэг. Тийм хүнийг л амжилтанд хүрдэг гэдгийг мэддэг учраас залуу үеийнхэндээ цаг хугацааны үнэ цэнийг байнга л ойлгуулж, хэлж, захиж байдаг. Бид хоёр удаа амьдрахгүй. Тиймээс нэг хором ч атугай хий дэмий өнгөрөөхгүй үр ашигтай өнгөрүүлж цагийг хайрлаж гамнаваас зохилтой. Ромын Философич Сенека цагийг ашиглах тухай зөвлөхдөө “хүний амьдрал хангалттай урт”. “Үр ашигтай өнгөрөөж чадваас бидний нас аугаа их үйл хэргийг бүтээхэд чамлахааргүй урт. Гэхдээ сайн үйлсийг бүтээхгүй залхуурч хайран насаа хий дэмий өнгөрөөвөөс нэг л мэдэхэд насны намар ирчихсэнийг сая л ухаарч харамсахад хүрдэг билээ. Бидний нас богинохон бус, харин бид насаа богиносгож орхидог нь энэ биз” гэж хэлсэн байдаг. Утга учиргүй өнгөрөөвөл бидний нас даанч богинохон. Ялангуяа залуучууд бид бүхэн тэгэс ингэс хийж алмайрч өнгөрөөх үнэгүй цаг, нэг минут ч байж таарахгүй ээ. Хэдхэн минут юм чинь яасан ч яахав гэж бодож л болохгүй шүү. Юу ч бай хийх л хэрэгтэй дэмий л өнгөрөөж болохгүй. Залуучууд бид л залуу насандаа цагийг үр бүтээлтэй өнгөрүүлж сурах хэрэгтэй. Ингэснээр амжилтын үүд хаалга нээгддэг. Харин тоглоцгооё, наргиж цэнгэцгээе, залуу насанд л жаргаж авъя гэсэн уриалга гадны муу нөлөө, уруу татах хүчинд автаж огт болохгүй. Буурал үстэй болсон тэр цагт гарцаагүй харамсаж гэмших болно гэдгийн буурал түүх бидэнд бэлээхнээ харуулсан билээ. Хорвоод чухал зүйл их байвч юу юунаас илүү эрхэм зүйлийн нэг бол “цаг хугацаа”. Хүн цаг хугацаанд оршдог. Ирээдүй, одоо, өнгөрсөн Ирээдүй бол амьдрал Одоо бол эрх чөлөө Өнгөрсөн гэдэг амьдрал, эрх чөлөөгөөрөө олсон тэр зүйл. Хүн амьдралаа алдвал ирээдүйгээ алдана.Эрх чөлөөгөө алдвал одоогоо алдана. Амьдрал болон эрх чөлөөнийхөө бүтээлээ алдвал өнгөрсөн цагаа алдана. /Хуульч Х.Тэмүүжин “Үгс…” номноос иш татав./